Gözyaşı kanal tıkanıklığı, burun kökünde ağızlaşan gözyaşı kanalının, herhangi bir seviyeden daralması yada bütünüyle kapanması halinde gözyaşının burun içine akmaması ve gözden göllenerek dışarı taşması hastalığıdır.
Kanal tam yada kısmi olarak tıkalı olabilir. Göz yaşı kanalı, mevcut göz yaşını olması gerektiği gibi boşaltamaz. Gözde kaşıntı, tahriş ve gözde sürekli yaşarma şikayetleri sık olarak görülür. Yeni doğan bebekler dahil olmak üzere çocukluk her çağında ve her yaşta olabilir.
Bebeklik çağı gözyaşı kanal tıkanıklığında bebek zaten kanal tıkanıklığı mevcudiyeti ile doğabilir. Kanalın tıkanıklığı kendiliğinden iyileşebilir. İyileşmenin gerçekleşmemesi halinde cerrahi olarak müdahale edilmesi gerekebilir. Medikal veya cerrahi tedavi ile çoğunlukla iyileşme gerçekleşir.
Gözün ıslak kalmasını sağlayan gözyaşı, gözün burun kökü hizasındaki küçük bir açıklıktan süzülür. Sıvı burun içine akar ve burada vücut tarafından emilir yada atılır. Gözyaşı kanalı, tam veya kısmi olarak tıkalı olabilir.
Gözyaşı kanal tıkanıklığı varlığında göz de kaşıntı hali mümkündür. Gözyaşının sürekli dışarı akması yada gözde yoğun sulanma sebebi ile göz çevresi cildinde tahriş mümkündür. Gözyaşı kanalı tıkanıklığının bir diğer adı da nazolakrimal kanal tıkanıklığıdır.
Doğal göz yapısında gözyaşının görevi gözü ıslak tutmaktır. Bu ıslaklık hali göz sağlığını koruyacak oranda olmalı, fazlası gözyaşı kanal aracılığı ile burun atılacaktır. doğal yapı göz ıslak tutar fakat aşırı ıslaklık sağlamaz.
Gözyaşını güz üst yan hizasında bulunan gözyaşı kesesinde üretilir. Üretilen gözyaşı gözü ıslatmak ve göz üst tabakasının sağlığın korumakla görevlidir.
Gözün ıslaklığının sağlanması sonrası gözyaşı, burun kökü hizasında bulunan punktum adı verilen açıklık gözyaşı kanalının içine transfer olur. Punktum göz yaşı kanalının en üstünde bulunan başlangıç noktasıdır. Punktumda geçen gözyaşı, kanal içerisinde ilerler. Kanalın bitiş noktası burun içidir.
Burun kökü hizasında gözün içindeki punktum adı verilen açıklıkla başlar, yüz kemikleri içinden geçen bir yolda ilerler, gözyaşı kanalı olarak adlandırılan bu kanal en son burun için ağızlaşır.
Gözyaşı kanalının tıkalı olması halinde, gözyaşları mevcut bu kanal yoluyla buruna akamaz. Bunun yerine gözyaşları göz içinde birikir.
Kanal tıkanıklığı kısmi ise gözde yaşarma olarak kendini gösterir, kanal kısmi olarak drenaj sağlar ama tam olarak görevini gerçekleştiremediği için gözyaşının fazlası göz içinde birikir ve sonrasında gözden taşar.
Kanal tıkanıklığının tam olması halinde ise gözyaşı bütünü ile göz içinde birikir ve sonrasında gözden taşar. Bu durum kişi için rahatsız edici ve ağlama benzeri bir görüntüye sebep olduğu için sosyal sıkıntıları beraberinde getirilen bir hastalıktır.
Bazen gözyaşı kanal takılmadan önce farklı olanlarda daralabilir. Gözyaşı kanalının daralması (dakriostenoz), gözyaşı kanalının kısmi tıkanmasına neden olabilir.
Kısmi bir tıkanıklık halinde, gözyaşı birikir ve düzgün şekilde akış olmaz. Bu gözyaşı birikmesi ise enfeksiyona yol açabilir.
Yeni doğanlarda gözyaşı kanallarının tıkanması yada tıkalı olarak bebeğin doğması yaygındır. Genellikle bebekte tıkalı gözyaşı kanalı tedavi olmaksızın iyileşebilir.
- Üveit gibi kronik göz iltihabı
- Glokom
- Sinüs cerrahisi öyküsü
- Radyoterapi veya kemoterapi gibi önceki kanser tedavileri ise
Erişkinlerde gözyaşı kanal tıkanıklığını görülme insidansı arttırmaktadır.
Gözyaşı kanalları tıkanıklığı her yaşta görülebilir. Gözyaşı kanallarının tıkanmasının başlıca nedenleri ise şunlardır:
Yaş: Yaşlandıkça punktum kendiliğinden daralabilir.
Konjenital tıkanıklıklar: Bazı bebekler gözyaşı kanalları dar veya tam gelişmemiş olarak (dakriyostenoz) doğabilirler.
Enfeksiyon: Kronik sinüs enfeksiyonları veya göz enfeksiyonları tıkanmaya sebep olabilir.
Yaralanma: Gözyaşı kanallarının yakınlığındaki herhangi bir göz yaralanması, travma sonrası bir kesi yada bir çizik bile tıkanmaya neden olabilir.
Tümörler: Başta burun olmak üzere gözyaşı kanallarının yakınında herhangi bir yerde oluşan bir tümör, gözyaşı kanallarının tıkanmasına neden olabilir.
Gözyaşı kanalının tıkanmasının en yaygın belirtisi gözlerde sulanma veya sürekli gözyaşının gözden taşarak dışarı çıkmasıdır. Diğer belirtiler ise şunlardır;
- Bulanık görme.
- Göz kapak cildinde kızarıklık ve tahriş
- Göz çevresindeki irin benzeri akıntı
- Gözde kızarıklık
- Gözünüzün iç köşesine yakın bir yerde şişlik ve bu şişlik üzerinde ciltte kızarıklık ve ciltte ısı artışı.
Bebekler birkaç haftalık olana kadar gözyaşı dökmeye başlamazlar. Bu sebeple yeni doğanda gözyaşı kanalının tıkalı olduğunu hemen fark edilmeyebilir. Bebekler büyüdükçe gözyaşı kanalı tıkanıklığı belirtileri şu şekilde gözlenir.
- Göz çevresindeki kızarıklık, çoğunlukla bebeğin gözünü ovuşturması dan kaynaklanır.
- Gözyaşları göz köşesinden çıkmak yerine bebeğin yanağından aşağı açılır.
- Gözyaşları gözün köşesine yakın bir yerde birikiyor ancak akmıyordur.
- Bebeğin gözünde sarımsı akıntı, çapak veya iltihap gözlemlenir.
Mevcut bulgular ve yapılan testler sonrası uzman göz hekimi gözyaşı kanal tıkanıklığı tanısını koyar.
İrrigasyon ve sondalama: İrrigasyon gözyaşı kanallarını temizlemek için bir sıvı kullanabilir veya doktorunuz tıkanıklığı bulmak için gözünüzün köşesinden küçük bir alet sokabilir.
Gözyaşı drenaj testi: Doktorun her göze bir damla boya damlatıp boya gözden akmıyorsa gözyaşı kanalının tıkalı olduğunu saptayabilir. Normal şartlarda boyanın akıp gitmesi beklenir.
Erişkinlerde tedavi tıkanıklığa sebep olan neden odaklıdır. Örneğin, bir tümör varsa tedaviniz tümörün çıkarılmasına veya küçültülmesine odaklanılır. Ek tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
İlaçlar: Tıkanmaya bir göz enfeksiyonu neden olduysa, doktorunuz ağızdan antibiyotik veya ilaçlı göz damlaları reçete edebilir.
Genişletme, sondalama ve kızarma varsa: Doktorun gözünüzün köşesindeki açıklığı genişletir. Daha sonra küçük bir sonda kullanarak gözyaşı kanalından sıvı gönderir. Genellikle bu “yıkama” tıkanıklığı en azından geçici olarak ortadan kaldırır.
Stentleme: Silikon tüp yerleştirme; doktorun punktumdan gözyaşı kanalına küçük, içi boş bir silikon (stent) yerleştirir. Bu silikon stent gözyaşlarının düzgün şekilde akmasını sağlar. Silikon yapı yaklaşık üç -altı ay boyunca yerinde kalır. Gözünüzün köşesinden silikonun küçük bir kısmını görülebilir.
Balon kateter dilatasyonu: Doktorunuz gözyaşı kanalına küçük, sönük bir balon yerleştirir. Daha sonra tıkanıklığı gidermek için balonu birkaç kez şişirir. Bu işlem için genellikle genel anestezi altında yapılır. (uykuda kalmanıza yardımcı olacak ilaç)
Snip punktoplasti: doktorun punktanızın etrafında iki veya üç küçük kesi yapar. Bu kesiler daha büyük bir gözyaşı kanalı açıklığı oluşturur. Snip punktoplasti kısmi tıkanıklıklar için yaygın bir tedavi yöntemidir.
Diğer seçenekler rahatlama getirmiyorsa, doktorunuz ameliyat önerebilir. Genellikle dakriyosistorinostomi (DSR) cerrahisi yapılır. Bu prosedür gözyaşlarını burnunuza akıtmak için yeni bir yol oluşturur. Ameliyat günü, ameliyat genel anestezi altında yapılır. İşlem sırasında cerrahın:
- Gözyaşı keseniz ile burnunuz arasında yeni bir bağlantı oluşturur.
- Cerrah küçük kesi acar ve gözyaşının aktığı ile yeni bir yol oluştur.
- İyileşirken yeni yolu açık tutmak için stentler (küçük, içi boş tüpler) yerleştirir.
Dakriyosistorinostomi cerrahisi sonrası genellikle yani aynı gün evinize gidebilirsiniz. Tipik olarak cerrahınız silikon tüpleri üç ila dört ay sonra çıkarır.
Çoğu zaman, yeni doğmuş bir bebekte tıkalı gözyaşı kanalı tedavi olmaksızın düzelir. Yaşamın ilk birkaç ayında bebeğin gözyaşı kanalları olgunlaşarak tıkanıklıktan kurtulabilir. Bazen bir bebeğin burnunda gözyaşı akışını engelleyen küçük bir doku parçası hala bulunur.
Bebeğinizin doktoru size özel bir göz kapağı masajı tekniği öğretir. Bu masaj dokuyu açmaya yardımcı olur, böylece gözyaşları olması gerektiği gibi akabilir.
Yakın takip yaklaşımı işe yaramazsa, doktorun dilatasyon ve yıkama, balon kateterler veya stentler kullanabilir. Bu tedaviler yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerde de aynı şekilde çalışır. Ancak, işlem sırasında bebekleri hareketsiz ve sakin tutmak için genel anestezi altında yapılır.
Gözyaşı kanalının tıkanmasını önlemenin en iyi yolu iltihaplanma, enfeksiyon veya yaralanma durumlarında hemen müdahale etmektir. Göz iltihabını veya enfeksiyonlarını önlemek için:
- Gözlerinizi ovuşturmaktan veya aşırı dokunmaktan kaçının.
- Göz damlası veya kozmetik ürünleri gibi göz ürünlerini başkalarıyla paylaşmaktan kaçının.
- Kontak lenslerinizi göz doktorunuzun talimatlarına göre temizleyin.
- Maskara, göz kalemi veya göz farı gibi kozmetik ürünlerini her üç ila altı ayda bir değiştirin.
- Ellerinizi sık sık ve iyice yıkayın.
Gözyaşı kanalının tıkanması bir yaralanma nedeniyle oluşmuş ise, genellikle yaralanma iyileştiğinde kendi kendine düzelir.
Bebeklerde tıkalı gözyaşı kanalları sıklıkla zamanla ya da evde bakımla açılır. Özellikle gözyaşı kanal tıkanıklığı ameliyatının başarı oranı %90 civarındadır. Çoğu insanda tedaviden sonra başka semptom görülmez.
